Η αναβίωση του δημοσίου χορού των γυναικών, ο περίφημος χορός των Γριζοφόρων ήταν η φετινή πρωτοτυπία της πανήγυρης των Άνω Λιοσίων. Με πρωτοβουλία του Συλλόγου Αρβανίτικου Πολιτισμού «Η ΓΡΙΖΑ» διοργανώθηκε, όπως συνηθιζόταν, ανήμερα της πανήγυρης, 21-05-2025, στη σημερινή Πλατεία Μητροπόλεως, γνωστή, παλαιότερα, ως «αλώνι του Παππού».
Στα λαογραφικά στοιχεία του χορού αναφέρθηκε η Ιωάννα Λιόση, αμέσως μετά το καλωσόρισμα του Γεν. Γραμματέα της ΓΡΙΖΑΣ Γιάννη Αντωνόπουλου και τον χαιρετισμό του Προέδρου Σπύρου Μαρίνη. Τόνισε ότι ξεκίνησε με το τραγούδι των χορευτριών για να εξελιχθεί αργότερα σε μουσικοχορευτικό γεγονός με την προσθήκη μουσικών οργάνων που έπαιζαν δεξιοτέχνες οργανοπαίκτες.
Τέλος επεσήμανε την ιδιαίτερη λαογραφική αξία του εθίμου που αποτέλεσε το σημαντικότερο κοινωνικό γεγονός του χωριού των Άνω Λιοσίων, σε μια εποχή που η παρουσία των γυναικών στα κοινωνικά δρώμενα ήταν πολύ περιορισμένη.
Ακολούθησε ένα εξαιρετικό χορευτικό πρόγραμμα δεκατριών τραγουδιών στο οποίο μετείχε μεγάλος αριθμός γυναικών, κάτι που αποτελεί την καλύτερη εγγύηση ότι η φιλόδοξη αυτή προσπάθεια θα έχει την ανάλογη συνέχεια τα επόμενα χρόνια.
Μεγάλη ήταν και η ανταπόκριση του κόσμου και ιδιαίτερα των ηλικιωμένων οι οποίοι είχαν ζήσει το δημόσιο χορό των γυναικών. Οι περισσότεροι μάλιστα απέφυγαν να καθίσουν στα καθίσματα των προσκεκλημένων και προτίμησαν τα τραπέζια των καφενείων της Πλατείας, όπως συνηθιζόταν στα πανηγύρια.
Ανάμεσα στους προσκεκλημένους διακρίναμε τις Αντιδημάρχους Ελένη Λιάκου και Χρυσούλα Κουράση, τον αναπλ. Δήμαρχο Γιώργο Μαυροειδή, τον Πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου Άνω Λιοσίων Γιώργο Μαρπίνη και τον συνεργάτη του Δημάρχου Αλκιβιάδη Κολοβό.
Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία στο Σύλλογο Αρβανίτικου Πολιτισμού «Η ΓΡΙΖΑ», στον χοροδιδάσκαλο Ανδρέα Ατζάμπο που είχε την ιδέα και την καλλιτεχνική επιμέλεια, στα μέλη της ορχήστρας Στέλλα Κολιού (τραγούδι), Σταμάτη Αναστόπουλο (βιολί-τραγούδι), Γιάννη Παπαπέτρου (νταούλι), Ιορδάνη Κουζηνόπουλο (λαούτο) και Νίκο Σοφό (πίπιζα-τραγούδι).
Αλλά κυρίως στις γυναίκες των Άνω Λιοσίων που συμμετείχαν μαζικά και ολόψυχα, χωρίς να μπορέσουν, οι περισσότερες, να κρύψουν τη συγκίνησή τους, ακολουθώντας, μετά από πολλά χρόνια, τα χορευτικά βήματα των μητέρων και των γιαγιάδων τους.
Καλωσόρισμα από τον Γενικό Γραμματέα του Συλλόγου Αρβανίτικου Πολιτισμού «Η ΓΡΙΖΑ», Γιάννη Αντωνόπουλο:
Χαιρετισμός του Προέδρου του Συλλόγου Αρβανίτικου Πολιτισμού «Η ΓΡΙΖΑ», Σπύρου Μαρίνη:
Το πανηγύρι του Αγίου Κωνσταντίνου στα Άνω Λιόσια…
(από την αφήγηση της Ιωάννας Λιόση για την αναβίωση του εθίμου)
Οι μάντρες ασβεστώνονται,
τα νοικοκυριά ομορφαίνουν,
οι φορεσιές βγαίνουν απ’ τα μπαούλα,
η μέντα, το ροσόλι και η μαστίχα μοσχοβολούν στα σπιτικά,
κεράσματα ετοιμάζονται για τους επισκέπτες,
οι νοικοκυραίοι σφάζουν το μανάρι τους
και η εκκλησιά φοράει το γιορτινά της…
Με πόση λαχτάρα πρόσμενε ο τόπος μας το πανηγύρι του
Αγίου Κωνσταντίνου.
Τότε που τα πανηγύρια δεν ήταν απλώς αφορμή για
διασκέδαση,
αλλά ευκαιρία για συνάντηση και έκφραση,
για χαρά και ζωή.
Κι ευτυχώς ένα κομμάτι αυτής της λαχτάρας,
της γνήσιας της αληθινής, φτάνει ατόφιο μέχρι τις μέρες
μας.
Είναι αυτό που μας φέρνει σήμερα εδώ,
με την επιθυμία να ξαναστήσουμε το πανηγύρι μας σε μια
παλιότερη μορφή του.
Συγχρόνως όμως μια μορφή πιο αυθεντική και απλή,
όπως αυθεντικοί και απλοί ήταν οι άνθρωποι της
παραδοσιακής κοινωνίας,
που τους έφτανε να τραγουδούν και να χορεύουν σε έναν
κύκλο αχώριστο, για να περνούν καλά.
Μέχρι τον πόλεμο, τέτοια μέρα και ώρα περίπου,
εδώ σ’ αυτόν τον χώρο, στ’ αλώνι του Παππού,
μαζευόταν ο κόσμος για να παρακολουθήσει τον χορό των
κοριτσιών (γυναικών), «βάλλε» στα αρβανίτικα.
Στην αρχή ξεκινούν λίγες κοπέλες και σιγά σιγά φθάνουν
και άλλες και ο κύκλος μεγαλώνει.
Ελεύθερες, αρραβωνιασμένες αλλά και νιόπαντρες ή
παντρεμένες μπαίνουν στον χορό πιασμένες με μαντίλια.
Και ο χορός συνεχίζεται μέχρι αργά το δειλινό και μέχρι
όλες να χορέψουν μπροστά.
Στα πολύ πιο παλιά χρόνια, ως τις αρχές του 20ου αιώνα,
ο χορός γίνεται χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων,
μόνο με το τραγούδι των γυναικών στα αρβανίτικα και πιο
σπάνια στα ελληνικά.
Όποια χορεύει μπροστά, τραγουδάει και οι υπόλοιπες την
συνοδεύουν (απαντούν).
Το βήμα απλό, χωρίς αυτοσχεδιασμούς και φιγούρες.
Οι στίχοι έχουν σημασία.
Αυτά που η κάθε μια έχει προετοιμάσει να τραγουδήσει
ή αυτά που για κάποια άλλη έχει σκεφτεί, για να την
επαινέσει.
Σήμερα είναι η μέρα τους να εκφραστούν, με απρόσμενη
για την εποχή ελευθερία.
Ως επωδός κάθε τόσο ακούγεται το :
Ν΄νε ν΄Μαρίε μόι , αχ εδάι Βασιλικόι
Μετά το 1920 στη μέση του κύκλου μπαίνουν τα όργανα.
Ντόπιοι οργανοπαίχτες :
ο Γιώργος Μαρίνης με την πίπιζα,
ο Τάσος Μαρίνης με το νταούλι
ο Μιχάλης Ατζάμπος με το βιολί
ο Τάσος Καρατζάς με τον σουρλά
και ο Τάσος Καραϊσκάκης με το λαούτο.
Στα τραγούδια συνυπάρχουν πια και τα καλαματιανά και
στη συνέχεια τα συρτά που έφεραν οι Μικρασιάτες.
Ο χορός γίνεται πιο αυθόρμητος,
η κάθε μια που μπαίνει πρώτη προσθέτει τη χάρη και τις
«φιγούρες» της
και η οικογένειά της κερνάει τα όργανα.
Η γρίζα με το φούντι,
το γιρντάνι και το κορδόνι,
το ξελίτσι με το λουλουδάτο μαντίλι και την μπόλια,
Η γκούνα, οι κεντητές ποδιές,
οι μπόλκες – μεταξωτές και βελούδινες
Όλα αυτά …έντυσαν τις γυναίκες των Λιοσίων στις
γιορτινές τους στιγμές
και αγαπήθηκαν τόσο που φυλάχτηκαν σαν κειμήλια ιερά.
Και σήμερα που ξαναβγήκαν απ’ τα μπαούλα
είναι λες και κρατούν ένα παράθυρο ανοιχτό στο
παρελθόν….. που μας αφήνει να ρίχνουμε ματιές
και να γυρίζουμε πίσω στον χρόνο
για να ομορφύνουμε τις ψυχές μας.
«Αυτό είναι το πανηγύρι μας». Μότε Σούμε !!!!
