Ρίγη συγκίνησης προκάλεσε η τρυφερή και εκ βάθους ψυχής περιγραφή του Αναπληρωτή Καθηγητή στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών κ. Θανάση Παπαθανασίου για τον μαθητή του Γιάννη Οικονόμου, που πρόωρα έφυγε από τη ζωή, νικημένος από την επάρατο νόσο, σε ηλικία 35 ετών, στη μνήμη του οποίου αφιερώθηκε από τους πιστούς φίλους και συμμαθητές του Μάρκο Ρεμούνδο και Γιάννη Σαββουλίδη, μία σεμνή τιμητική τελετή το μεσημέρι της Τρίτης 3 Μαϊου, στο ΓΕΛ Ζεφυρίου.
Με λόγο καθηλωτικό στο ακόνι της αλήθειας και με υπερχείλιση αγνών συναισθημάτων, ο επί 25 συναπτά έτη καθηγητής Θεολογίας του ΓΕΛ Ζεφυρίου, Θανάσης Παπαθανασίου, στάθηκε μπροστά στις τραγικές φιγούρες των χαροκαμένων γονιών, του αδερφού, φίλων και συγγενών, μίλησε για τον “μεθόριο Γιάννη”, το “σιωπηλό” ανθρωπιστικό του έργο, τους κεκτημένους – αλλά και τον μοναδικό ανεκπλήρωτο στόχο, αυτόν της επιβίωσης, του αδικοχαμένου – εξαίρετου ανθρώπου και επιστήμονα από το Ζεφύρι και δίχως να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο, “δικαίωσε” πλήρως τους Ζεφυριώτες μαθητές, γονείς και συναδέλφους του, για την αγάπη και τον σεβασμό που τρέφουν στο πρόσωπό του, όλα αυτά τα χρόνια…
Για εκείνους που δεν είχαν την τύχη να γνωρίσουν τον “μεθόριο” Γιάννη Οικονόμου, αλλά και για εκείνους που δεν είχαν την ευλογία να συναντήσουν στο μαθητικό τους διάβα τον Καθηγητή – μέντορα Θανάση Παπαθανασίου, παραθέτουμε το συγκλονιστικό αφιέρωμα μνήμης του Δασκάλου προς τον μαθητή του:
“Πριν από καμιά δεκαριά χρόνια, εδώ, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Λυκείου μας, ένα Ζεφυριωτόπουλο που είχε τελειώσει το σχολείο μας, είχε απευθυνθεί ως ομιλητής στους μαθητές του σχολειού μας. Είχαμε καλέσει τον Γιάννη Οικονόμου να μιλήσει στους μαθητές μας για την εμπειρία του και για τη διαδρομή του: Για τις σπουδές του στην Ελλάδα, για τον αγώνα του να συνεχίσει τις σπουδές στην Αγγλία, και τέλος για την εργασία του ως καθηγητή χρηματοοικονομικών στο πανεπιστήμιο του Reading της Αγγλίας.
Τον Γιάννη τον είχα μαθητή μόνο για μία χρονιά: Όταν ήταν στην Α΄ Λυκείου, το έτος 1999-2000. Μετά από αυτή τη μία χρονιά είχα λείψει από το σχολείο, με απόσπαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όμως, τι μυστήριο πράγμα..! Όχι μόνο δεν χαθήκαμε, αλλά, αντιθέτως, χτίστηκε μια σχέση βαθιά με τον Γιάννη, και με τους αδερφικούς κι αχώριστους φίλους του, τον Μάρκο Ρεμούνδο και τον Γιάννη Σαββουλίδη. Ανταμώναμε κάθε τόσο, άλλοτε στο κέντρο της Αθήνας, κάποτε στην Οξφόρδη, πολύ συχνά τηλεφωνικά, και τις τελευταίες φορές στον γάμο του Γιάννη Σαββουλίδη και στο Local Barista. Η επικοινωνία μου με τον Γιάννη Οικονόμου έγινε ακόμα πιο πυκνή από τις αρχές του 2018, μόλις του εκδηλώθηκε η σπάνια περίπτωση καρκίνου, με τον οποίο πάλεψε δυόμισι χρόνια – ως τις 25 Οκτωβρίου 2020.
Είναι ωραίο που μιλάμε για τον Γιάννη σήμερα, μέσα στην αναστάσιμη περίοδο. Δεν υπάρχει πιο ταιριαστή περίοδος για τον Γιάννη. Ανάσταση δεν σημαίνει απλώς κάτι που έγινε. Πάνω απ’ όλα σημαίνει κάτι που θα γίνει. Σημαίνει προσδοκία και ελπίδα.
Αυτά, φυσικά, είναι ζήτημα πίστης, και βεβαίως δεν έχω την αξίωση να την συμμερίζονται όλοι. Όμως πρέπει να την αναφέρω την πίστη, γιατί ο Γιάννης δεν θα μπορούσε να κατανοηθεί χωρίς αυτήν.
Ο Γιάννης είναι ένας άνθρωπος μεθόριος. Δηλαδή ένας άνθρωπος των συνόρων, με την καρδιά του και στις δυο πλευρές του ορίου – του συνόρου. Και ήταν μεθόριος, για πέντε λόγους:
Πρώτον, ήταν άνθρωπος μεθόριος, διότι δεν ήταν μονοδιάστατος. Τι ήταν τυπικά; Τυπικά ήταν ένας τεχνοκράτης. Το 2010 εγκρίθηκε στο Πανεπιστήμιο του Reading η διδακτορική διατριβή του με θέμα την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και τον ρόλο της στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Αυτός ο οικονομολόγος όμως, που δούλευε με στατιστικά μοντέλα και άλλα μαθηματικά εργαλεία, έκανε μακροβούτια στις ανθρωπιστικές επιστήμες και διάβαζε με πάθος βιβλία θεολογίας, φιλοσοφίας και πολιτικής θεωρίας, κι έγραφε ποίηση.
Δεύτερον, ο Γιάννης ήταν άνθρωπος μεθόριος, διότι ήταν κοσμοπολίτης. Είχε ορθάνοιχτα φτερά στην Αγγλία, ταυτόχρονα όμως δεν ξερίζωσε απ’ την καρδιά του το Ζεφύρι. Γιάννη συγγνώμην, αλλά ήρθε η ώρα να πατήσω την υπόσχεση που είχα δώσει σε σένα και στους δύο φίλους σου. Ήρθε η ώρα να πω δημόσια ένα μυστικό. Την δύσκολη περίοδο των μνημονίων οικογένειες μαθητών του Λυκείου μας στηρίχτηκαν οικονομικά (με όρκο σιωπής) από αυτά τα τρία Ζεφυριωτόπουλα. Άνεργοι γονείς πήραν μια ανάσα, και μαθητές μπόρεσαν να συνεχίσουν το φροντιστήριο απ’ όπου είχαν διαγραφεί λόγω οφειλών. Η αλληλεγγύη αλλάζει τον κόσμο.
Ο Γιάννης είναι το Ζεφύρι που αντιστέκεται, το Ζεφύρι που επιμένει. Ο Γιάννης είναι το γέννημα του δημόσιου σχολείου, του σχολείου της δυτικής Αττικής, είναι πνευματικό παιδί πολλών μανάδων και πολλών πατεράδων. Και εννοώ τους καθηγητές και τις καθηγήτριες αυτού του δημόσιου σχολείου που κρατούν για τα παιδιά του Ζεφυρίου την γην και το ύδωρ του.
Τρίτον, ο Γιάννης είναι άνθρωπος μεθόριος, γιατί βίωσε με τη μεγαλύτερη ένταση το μυστήριο του Άλλου. Ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε την Σάμσα, μια κοπέλα ολότελα άλλης καταγωγής και ολότελα άλλης θρησκείας. Ο έρωτάς τους ήταν έμπρακτο άνοιγμα στον ανυπόταχτο Θεό, ήταν άνοιγμα στο μυστήριο της αγάπης, το οποίο κανένα συρματόπλεγμα και κανέναν διαχωρισμό δεν παίρνει. Στις 22 Σεπτεμβρίου 2019, ήδη μέσα στον αγώνα που έδινε με την αρρώστια, μου έγραφε για τον γάμο του, όπου κουμπάρο είχαν τον Γιάννη Σαββουλίδη (διαβάζω το μήνυμά του επακριβώς): «Τι να σου πω, δάσκαλε μου… Μες στη συννεφιά απλώνουμε έναν ήλιο όποτε βρούμε ευκαιρία. Ήταν όμορφο να έχουμε τόσους ανθρώπους από όλο τον κόσμο ουσιαστικά (παρότι μόλις 25 άτομα) να χαίρονται με τη χαρά μας. Συρτάκι, αφρικάνικοι χοροί, ντίσκο και r&b, όλα μαζί και καθένα ξεχωριστά».
Τέταρτον, ο Γιάννης είναι άνθρωπος μεθόριος γιατί βίωσε με ακρότητα τον μυστήριο δρόμο του πόνου, το μονοπάτι ανάμεσα σε ζωή και θάνατο. Ο πόνος είναι περίεργο μονοπάτι. Άλλους μπορεί να τους σκληραίνει και να τους αγριεύει. Άλλους –τους σοφούς– τους κάνει, με έναν περίεργο τρόπο, σοφότερους, τους κάνει πιο ευρύχωρους. Τους ικανώνει να δουν ότι όλα μπορούν να καταρρεύσουν – πλην της αγάπης. Στις 18 Απριλίου του 2018, στο ξεκίνημα της πάλης του με τον καρκίνο, μου έγραφε, ανάμεσα σε άλλα: «Με αγαπάνε πολλοί άνθρωποι Δάσκαλε, πρέπει να νικήσω». Και η έγνοια του ποια ήταν; Να μην δώσει πόνο ο πόνος του στους ανθρώπους που αγαπούσε – στους γονείς του και στον αδερφό του και στη γυναίκα του και στους φίλους του.
Είχαμε πάρα πολλές συζητήσεις στα δύσκολα χρόνια του. Πάρα πολλές, για τη ζωή, για τα ανεξήγητα, για το πέρα από τον θάνατο. Η πορεία του Γιάννη δεν ήταν πορεία μιζέριας. Ήταν πορεία βαθιάς πνευματικής προκοπής! Αφάνταστο πράγμα! Στο Λύκειό μας ο Γιάννης ήταν πολύ καλός μαθητής. Μα, οι καλοί βαθμοί είναι το λιγότερο για να είσαι καλός μαθητής. Πάνω απ’ όλα, καλός μαθητής σημαίνει να μάθεις καλά τα σημεία της στίξης και μ’ αυτά να παραμείνεις μαθητής σε όλη τη ζωή σου. Με την πνευματική προκοπή του στη δύσκολη τελευταία φάση του ο Γιάννης μας δίδαξε αφενός ότι το σπουδαιότερο σημείο στίξης είναι το ερωτηματικό, και αφετέρου ότι τελεία δεν υπάρχει. Υπάρχει άνω τελεία.
Ένα από τα ποιήματα που έγραψε ο Γιάννης, περίπου έναν χρόνο πριν φύγει, έχει τον τίτλο «Ελπίδα». Το ποίημα έπαιρνε αφορμή από μια αφήγηση για τον Μέγα Αλέξανδρο. Όταν, λέει, ο Αλέξανδρος ετοιμαζόταν για την εκστρατεία στη Ασία, χάρισε στους φίλους του όλη την περιουσία του. «Και τι κρατάς για σένα;», τον ρώτησε ο φίλος του ο Περδίκκας. «Κρατώ την ελπίδα», του απάντησε ο Αλέξανδρος. Ο Γιάννης λοιπόν πάλεψε με την ελπίδα. Αλλά όχι με την ελπίδα που, όπως λέμε, πεθαίνει τελευταία. Τι να την κάνουμε μια ελπίδα που κι αυτή στο τέλος θα πεθάνει; Η διαδρομή του Γιάννη ήταν το πέρασμα σε εκείνη την ελπίδα, που δεν πεθαίνει ποτέ. Μυρίζει ανάσταση… Ξέρετε, κυρία Ελένη, την Μεγάλη Πέμπτη στην υμνολογία εμφανίζεται η Παναγία με αβάσταχτο πόνο, καθώς περνά από μπροστά της καταματωμένος ο γιος της για να ανέβει τον Γολγοθά. Και του λέει τα σπαραχτικά λόγια: «Δός μοι λόγον, Λόγε. Μή σιγῶν παρέλθης με» – «Πες μου μια κουβέντα, γιε μου. Μη με προσπεράσεις σιωπηλός». Όμως την ώρα εκείνη, απάντηση δεν πήρε. Ο πόνος και τα ερωτήματα έμειναν αναπάντητα την ώρα εκείνη. Η απάντηση ήρθε αργότερα – στην Ανάσταση.
Στις 21 Οκτωβρίου του 2020, τέσσερις μέρες πριν την κοίμησή του, ο Γιάννης μου έστειλε το τελευταίο του μήνυμα: «Δάσκαλε μου, τέλος δρόμου δυστυχώς. Οι γιατροί δεν μπορούν να κάνουν κάτι άλλο. Θα επικεντρωθούν σε διαχείριση συμπτωμάτων. Είμαι με μάσκα, οπότε δεν ακούγομαι καλά από τηλέφωνο. Ελπίζω κάπως, κάπου να ξαναβρεθούμε. Ελπίζω να μην έβλαψα πολύ στη ζωή μου. Σ’ αγαπάω».
Έκτοτε οι βιντεοκλήσεις μου έμεναν αναπάντητες. Μα είχαμε διαβεβαιώσει ο ένας τον άλλον ότι, ακόμα κι όταν δεν θα μπορούμε να μιλήσουμε, θα ανταμώνουμε μυστικά στην Γεθσημανή της προσευχής.
Πέμπτο και τελευταίο, ο Γιάννης είναι άνθρωπος μεθόριος, διότι πλέον είναι πολύ περισσότερα από ένα άτομο. Ξέρετε, όποτε μιλώ με τον Μάρκο, ο Μάρκος ποτέ δεν λέει «ο Γιάννης». Λέει πάντα «ο Γιάννης μας». Ο Γιάννης μας λοιπόν συνοψίζει στο πρόσωπο και στους αγώνες του όλους τους νέους του Ζεφυρίου που αγωνίζονται, συνοψίζει όλους τους νέους του Ζεφυρίου που χάσαμε επίσης άγουρα, συνοψίζει όλους τους νέους του Ζεφυρίου που φτάνουν την ουσιαστικότερη αριστεία: το να ζήσουν τη ζωή ως Ζωή, κι όχι απλώς ως επιβίωση. Το να ζήσουν την ύπαρξη ως συνύπαρξη, ως πράξη και αλληλεγγύη, κι όχι ως ένα βόλεμα με αυτόματο πιλότο.
Κύριε Αντώνη, κυρία Ελένη, αγαπητέ Βασίλη, σας ευχαριστούμε για τον μαθητή, για τον φίλο και για τον δάσκαλο που μας χαρίσατε.”
